หยุด! ส้มหยุด! หยุดสักครู่ มารู้จัก ‘ส้ม’

สมัยเด็กๆ บ้านเป็นพื้นไม้มันลาดไป แล้วส้มมันกลิ้ง ฉันเลยวิ่งจะไปเก็บ ทันใดก็มีเสียงดังขึ้นมาบอกว่า หยุด! แล้วส้มมันก็หยุด แต่พอฉันจะก้มลงเก็บ เสียงนั้นก็บอกอีกว่า หยุด! พร้อมบอกต่อว่า ถ้าคิดจะบริโภคสักผล ก็ควรทำความรู้จักกับทั้งคุณและโทษที่แฝงอยู่ในผลไม้ผลกลมๆ แบนๆ ชนิดนี้ ตั้งแต่เปลือกนอกยันเมล็ดใน ให้ถ่องแท้ก่อนตัดสินใจปอกเข้าปาก

หยุด! ทำความรู้จัก คุณ โทษ ของเปลือกส้ม

เปลือกส้มกลิ่นหอมเป็นยาคลายเครียด

ผิวเปลือกส้มทุกชนิดมีน้ำมันหอมระเหยอยู่ และมีสรรพคุณทางยา จึงถูกนำมาใช้ปรุงเป็นยา หรือสกัดน้ำมัน เพื่อใช้บำบัดรักษาสุขภาพ โดยส่วนมากจะถูกนำไปใช้เพื่อช่วยคลายเครียด แก้อาการวิงเวียนหน้ามืด ทำให้จิตใจเบิกบาน ลดอาการนอนไม่หลับ เป็นสำคัญ นอกจากนี้ น้ำมันหอมระเหยจากเปลือกส้ม ยังมีฤทธิ์ช่วยขับน้ำดี ช่วยย่อยอาหาร กระตุ้นการทำงานของระบบน้ำเหลือง คลายกล้ามเนื้อเรียบ ฆ่าเชื้อโรค ได้อีกด้วย

ในตำรับยาหอมไทยชื่อว่า ยาหอมเทพจิตร ซึ่งกำกับสรรพคุณว่า แก้อาการหน้ามืดตาลาย สวิงสวาย (รู้สึกใจหวิว วิงเวียน คลื่นไส้ ตาพร่าคล้ายจะเป็นลม) ใจสั่น บำรุงดวงจิตให้ชุ่มชื่น ทั้งยังช่วยแก้ลมจุกแน่นท้อง มีส่วนประกอบของผิวส้มอยู่ถึง 8 ชนิด  ประกอบด้วย ผิวส้มจีน ผิวส้มเขียวหวาน ผิวมะกรูด ผิวมะงั่ว ผิวส้มซ่า ผิวส้มโอ ผิวส้มตังกรานู และผิวส้มมือ

นอกจากยาหอม ผิวส้มยังถูกนำไปปรุงเป็นยาดมที่หลายคนคุ้นชื่ออย่างดีนั่นคือ ‘ยาดมส้มโอมือ’ และการดูแลสุขภาพด้วยสุคนธบำบัด น้ำมันหอมระเหยที่สกัดจากผิวส้ม (ผิวส้มจีน) มีฤทธิ์ช่วยลดอาการคลายเครียด อาการนอนไม่หลับ

แพทย์แผนจีนระบุว่า เฉินผี (เปลือกส้ม) มีรสเผ็ดขม ฤทธิ์อุ่น ช่วยปรับพลัง บำรุงม้าม สลายและขับชื้น ละลายเสมหะ ช่วยขับพลังติดขัดของม้ามและกระเพาะอาหาร ระบบการย่อยมีปัญหา คลื่นไส้อาเจียน ปวดแน่นในอก เบื่ออาหาร ไอมีเสมหะ ลิ้นมีฝ้าขาว อุจจาระเหลวไม่เป็นก้อน

แนะนำให้ใช้ผิวส้มแห้ง 3-9 กรัม ต้มดื่มแทนน้ำได้ แต่ไม่ควรดื่มในระยะเวลานาน

ทั้งยังมีข้อควรระวังระบุว่า บุคคลที่พลังพร่อง ยินพร่อง (ความชุ่มชื้นในร่างกายลดลงจนเกิดความร้อนขึ้น) ร่างกายอ่อนแอหรือไอแห้ง ไอเป็นเลือด ไม่ควรรับประทาน

ผลส้มอาบยาพิษ ถ้าคิดจะกินต้องล้างให้ถูกวิธี

กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์เคยออกมาเตือนประชาชนว่า ส้มคือผลไม้ที่มีสารพิษตกค้างมากที่สุด ซึ่งสารพิษดังกล่าวจะเคลือบอยู่บริเวณผิวเปลือกส้ม ไม่ซึมเข้าไปที่เนื้อส้ม จึงแนะนำว่าถ้าจะรับประทานส้มให้ปลอดภัย ให้นำส้มไปล้างแบบน้ำไหลผ่านประมาณ 5-10 นาที และขณะล้างให้ใช้มือถูเปลือกส้มไปมาด้วย จะช่วยลดปริมาณสารพิษตกค้างได้ 25-65 เปอร์เซ็นต์

และหากแช่ส้มกับน้ำผสมน้ำส้มสายชู หรือผงฟูไว้ก่อนสัก 10 นาที แล้วจึงเปิดน้ำไหลผ่านล้างและใช้มือถูที่ผิวเปลือกส้มไปมา ตามที่ระบุไว้ก่อนหน้านี้ เท่านี้ส้มจากตลาดที่ซื้อมาก็จะปลอดภัยจากสารเคมีตกค้างที่เปลือกส้มแล้ว

ทั้งนี้หากต้องการนำเปลือกส้มไปใช้ปรุงเป็นยาหรืออาหาร ก็ควรล้างให้สะอาดดังที่ได้แนะนำไว้ก่อนนำไปใช้ หรือทางที่ดีเลือกใช้เปลือกส้มจากส้มที่ปลูกด้วยระบบเกษตรอินทรีย์ ก็จะปลอดภัยยิ่งขึ้น

หยุด! เนื้อในของผลส้มนั้นมีดีนักหนา

เยื่อหุ้มเนื้อส้มช่วยป้องกันไวรัสเข้าสู่เซลล์

เวลาปอกส้มกิน หลายคนจะลอกเยื่อตาข่ายขาวๆ ที่หุ้มผิวส้มออก รู้ไหมว่าถ้าทำเช่นนั้นเท่ากับคุณกำลังเสียโอกาสได้รับสารสำคัญดีๆ ที่ช่วยต้านไวรัสได้

โดย DTAM NEWS ข่าวเพื่อสื่อมวลชน จากกรมการแพทย์แผนไทยแพทย์-ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข ระบุในบทความเรื่อง ‘แพทย์แผนไทยชูผักผลไม้สมุนไพร 3 กลุ่ม ช่วยเสริมภูมิคุ้มกัน สร้างเกราะป้องกันร่างกาย สู้ภัยไวรัส COVID-19’ ว่า ในผิวและเยื่อหุ้มด้านในเปลือกของพืชตระกูลส้มนั้น อุดมไปด้วยสารเฮสเพอริดิน (hesperidin) และรูติน (rutin) สูง ซึ่งสารทั้งสองตัวสามารถช่วยป้องกันไม่ให้ไวรัสเข้าสู่เซลล์ และช่วยลดอาการติดเชื้อได้

น้ำส้ม น้ำนางเอกตัวจริงในสุขภาพของทุกคน

วันที่ 4 ธันวาคม พ.ศ.2563 เว็บไซต์ Food Manufacture.co.uk ได้เผยแพร่ผลการศึกษาที่ชื่อว่า Hesper-Health ซึ่งกล่าวถึงประโยชน์เชิงสุขภาพจากการดื่มน้ำคั้นของพืชตระกูลส้ม การค้นพบประโยชน์จากสารฟีนอลิกในน้ำส้ม และผลไม้ในพืชตระกูลส้ม ซึ่งค้นคว้ามาอย่างยาวนานและได้ผลสรุปว่า สารฟีนอลิกที่ชื่อว่าเฮสเพอรริดิน (hesperidin) ในน้ำคั้นจากพืชตระกูลส้ม สามารถช่วยลดความเสี่ยงความผิดปกติที่เป็นปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด โรคไขมันในเลือด ความดันโลหิต โรคเบาหวาน และภาวะน้ำหนักเกินได้ อย่างมีนัยสำคัญ

ทางผู้ค้นคว้ายังระบุอีกว่า โดยทั่วไปผู้รักสุขภาพทั่วโลกรู้จักคุณประโยชน์จากสารฟีนอลิกในอาหาร อย่างดาร์กช็อกโกแลต น้ำมันมะกอก หรือชา แต่การค้นพบผลต่อสุขภาพเชิงบวกจากสารฟีนอลิกในน้ำคั้นผลไม้นี้ ถือเป็นเรื่องใหม่ที่หลายคนยังไม่รู้มากนัก

อย่างไรก็ดี ถึงแม้น้ำส้มจะมีประโยชน์ดังที่กล่าวมา แต่การดื่มน้ำส้มคั้นก็ต้องระวังเรื่องปริมาณน้ำตาลที่จะได้รับด้วย

และอีกข้อหนึ่งคือ การเลือกรับประทานเพียงน้ำส้มคั้นอย่างเดียว อาจทำให้เสียโอกาสที่จะได้รับกากใยอาหารจากเนื้อส้ม ซึ่งมีประโยชน์ต่อระบบทางเดินอาหารและระบบขับถ่าย

เนื้อส้มโอแช่เหล้าแก้ไอขับเสมหะ

ไม่ได้ตั้งใจชวนคุณมาเป็นลำยอง แต่มีตำรับยาจีนจากหนังสือ สารานุกรมสมุนไพรไทย-จีนที่ใช้บ่อยในประเทศไทย ได้ระบุตำรับยาแก้ไอขับเสมหะตำรับหนึ่งเอาไว้ว่า ให้นำเนื้อในส้มโอมาแช่ไว้กับเหล้าประมาณ 8 ชั่วโมง ก่อนนำไปเคี่ยวจนเปื่อย แล้วผสมน้ำผึ้ง  ใช้รับประทาน ก็จะคลายอาการไอ และช่วยขับเสมหะได้

 หยุด! เมล็ดส้ม อย่าทิ้ง ใช้ทำยาได้

หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย ระบุไว้ว่า เมล็ดส้มจีน รสขมเผ็ด เป็นยาอุ่น ใช้แก้ปวดท้อง ปวดอัณฑะ แก้ปวดกระษัยลม ปวดเต้านม และเต้านมอักเสบ  โดยวิธีใช้คือ ใช้เมล็ดแห้งครั้งละ 3-10 กรัม ต้มน้ำรับประทาน หรือบดเป็นผงชงน้ำแล้วดื่มก็ได้

หยุด! ปอกส้มไม่เป็นเนื้อส้มจะช้ำ

การปอกส้มเขียวหวาน ใช้นิ้วกดลงตรงกลางด้านล่างผลส้มให้เปลือกฉีกเล็กน้อย แล้วใช้มือทั้งสองฉีกครึ่งผลส้มออกเป็นสองชิ้น จึงค่อยๆ เลาะเปลือกส้มออก วิธีนี้จะทำให้ปอกส้มได้เร็วขึ้น เกล็ดส้มไม่ชอกช้ำมากนัก เวลากินจึงสามารถได้รับเนื้อสัมผัสแสนอร่อยของส้มได้อย่างเต็มเปี่ยม

การปอกส้มโอ ที่เราเห็นบ่อยๆ คือ ปอกวนเป็นก้นหอย และปอกแบบเป็นหมวกสวมหัวได้ โดยคุณลุงอุบล การะเวก เจ้าของสวนส้มโออินทรีย์ จากจังหวัดนครปฐม แนะนำว่า การปอกทั้งสองวิธีสามารถทำได้ โดยการปอกเปลือกนอกวนเป็นก้นหอย แล้วค่อยๆ เลาะเปลือกในออก เป็นวิธีที่ช่วยป้องกันเนื้อส้มไม่ให้โดนคมมีดได้ดีที่สุด แต่จะเสียเวลาสักหน่อย ส่วนการปอกแบบกรีดเป็นกลีบๆ แล้วฉีกออกเป็นหมวกสวมหัวได้นั้น เป็นวิธีที่รวดเร็วกว่า แต่โอกาสเสี่ยงที่คมมีดจะเฉือนถูกผิวส้มก็มีมากกว่า เพราะส้มโอสุกผิวมักจะบาง ดั้งนั้นหากจะปอกด้วยวิธีนี้ ต้องทำอย่างระมัดระวังที่สุด

หยุด! เลิกทำให้โลกร้อน ก่อนส้มบางมดจะสูญพันธุ์

ในตำราแม่ครัวหัวป่าก์ ตำราอาหารสมัยรัชกาลที่ 5 กล่าวถึง ‘ตำบลผลไม้ดี’ โดยเล่าถึงตำบลต่างๆ ในเขตกรุงเทพฯ และปริมลฑล ที่ปลูกผลไม้ได้มีรสเลิศ หนึ่งในนั้นคือตำบลบางมด ซึ่งมีส้มบางมดเป็นของขึ้นชื่อ ความในหนังสือก็เริ่มกล่าวถึงแล้วว่า ภายหลังมีน้ำทะเลหนุน ส่งผลต่อดิน ทำให้รสของส้มเปลี่ยนไป แต่ก็ยังมีรสที่ดีอยู่

ปัจจุบัน ด้วยปัญหาน้ำทะเลหนุนสูง ที่เริ่มทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ ทำให้สวนส้มบางมดเลิกทำกันไปแทบเกลี้ยง

เหลือเพียงแค่ไม่กี่สวนที่ยังยืนหยัดทำอยู่ และนั่นก็ทำให้ส้มบางมดกลายเป็นสินค้าที่ต้องสั่งจอง และมีระคาสูงพุ่งทะยานกัน กิโลฯ ละหลักร้อยถึงหลักพันกันเลยทีเดียว

ปัญหาคือ ปัจจุบัน สภาวะโลกร้อนจากน้ำมือมนุษย์ ทำให้น้ำแข็งขั้วโลกเริ่มละลายอย่างน่าเป็นห่วง ส่งผลต่อระดับน้ำทะเลที่สูงขึ้น ซึ่งแน่นอนว่า หากเรายังไม่หยุดพฤติกรรมทำร้ายโลกเชื่อว่า พื้นที่บางมดอาจไม่สามารถปลูกส้มได้อีกต่อไป ว่าแล้วเรามาช่วยกันป้องกันโลกร้อนกันเถิด เพื่อเราจะได้มีส้มบางมดอร่อยๆ เอาไว้กินกัน

หยุด! มารู้วิธีเลือกส้ม ให้ได้ส้มเนื้อดี

การเลือกส้มเขียวหวาน ไม่ควรเลือกส้มที่จุกส้มนูนขึ้นมาและมีความหนา ควรเลือกส้มที่ผิวบางเรียบเสมอกันทั้งผล และทรงของผลส้มจะแป้นเล็กน้อย ไม่เป็นทรงสูง เมื่อใช้นิ้วมือกดเบาๆ ตรงเปลือกรอบขั้วผลดูแล้วไม่แข็ง หากเลือกตามนี้แล้ว เนื้อส้มด้านในมักจะมีคุณภาพดี

การเลือกส้มโอไม่ให้เนื้อด้านในเป็นเม็ดข้าวสาร ที่คุณลุงอุบล การะเวก เจ้าของสวนส้มโออินทรีย์ แนะนำ คือ เลือกผลส้มโอที่แก่พอดี หากส้มโอแก่จัด เกล็ดส้มจะเป็นไตแข็งที่เรียกว่า ‘เป็นเม็ดข้าวสาร’ ยิ่งถ้าเป็นส้มโอที่ปลูกแบบใช้สารเคมี หากมีเม็ดข้าวสารจะแข็งจนกินไม่ได้

วิธีสังเกตความแก่อ่อนของผลส้มโอคือ ให้ดูที่สีผิว

ในกรณีส้มโอขาวน้ำผึ้ง หรือทองดี คือ ถ้าส้มแก่จัด ผิวเปลือกส้มจะยิ่งมีสีเหลือง ดังนั้นให้เลือกผลส้มที่มีเปลือกเขียวเจือเหลืองเล็กน้อย จะได้เนื้อส้มโอที่มีความฉ่ำพอดี ไม่มีหรือมีเม็ดข้าวสารน้อย ทั้งยังมีรสหวาน เพราะหากเลือกชนิดส้มโออ่อนเปลือกเขียว ถึงเกล็ดส้มจะสมบูรณ์ดีไม่มีเม็ดข้าวสาร แต่ก็จะมีรสเปรี้ยว กินไม่อร่อย ทั้งนี้คุณลุงอุบลกล่าวว่า การดูสีผิวส้มโอนั้นต่างสายพันธุ์ก็จะดูต่างกันไป ส้มโอสายพันธุ์อื่นๆ อาจไม่สามารถใช้เกณฑ์ที่กล่าวมาได้ แต่สิ่งที่เหมือนกันก็คือ ส้มโอ ยิ่งแก่ ยิ่งเสี่ยงเกิดเม็ดข้าวสารในเนื้อ

หยุด! ถ้าคิดจะกินส้ม จงเลือกบริโภคส้มอินทรีย์

จากที่เขียนมาจะเห็นว่า ส้มมีคุณมากมาย แต่พอจะเลือกกินก็ชักขยาดกับสารเคมีที่เปลือกส้ม ดังนั้นเพื่อความสบายใจ เราจึงแนะนำแหล่งซื้อส้มอินทรีย์มาฝากคุณกัน เพื่อให้เลือกซื้อส้มที่ดีต่อสุขภาพมาบริโภคกันได้แบบสบายใจ

– ส้มเขียวดำเนินอินทรีย์ กลุ่มปิ่นโตหนองสามวัง ปทุมธานี สนใจติดต่อสั่งซื้อผลผลิต หรือเข้าเยี่ยมชมสวนที่ คุณแป้น กัลย์ธิพา วสุรัฐเดชาพงศ์ ผู้จัดการฝ่ายการตลาดกลุ่มปิ่นโตหนองสามวัง ราคาส้มกิโลกรัมละ 80 บาท ส้มสำหรับคั้นน้ำ กิโลกรัมละ 50 บาท เจ้าของสวนกระซิบว่า ช่วงนี้ส้มเหลือน้อยสักหน่อย จะมีมากอีกทีก็เดือนธันวาคมเลย ดั้งนั้นใครอยากกินส้มอินทรีย์ของที่สวนในช่วงนี้ ก็เร่งจับจองกันได้ ที่หมายเลข โทรศัพท์ 093-324-2799

– คุณสมทรง อุตมา สวนส้มสีทองอินทรีย์ จ.แพร่ ส้มสีทองอินทรีย์รสหวานกลมกล่อม ไม่หวานจืดๆ อย่างส้มสีทองที่ใช้เคมี โดยทางสวนระบุว่า ระดับความหวานของส้มที่เก็บขายอยู่ที่ 10-13 บริกซ์ ขึ้นกับความแก่อ่อนของส้ม ปีที่ผ่านมาดินฟ้าอากาศไม่ดี ทำให้ช่วงนี้มีผลผลิตส้มแต่ไม่มาก แต่จะมีมากราวๆ เดือนสิงหาคม-ตุลาคม ราคาขาย ผลส้มลูกเล็กสำหรับคั้นน้ำ กิโลกรัมละ 40 บาท ราคาส้มเกรด A สำหรับรับประทาน กิโลกรัมละ 80 บาท ไม่รวมค่าจัดส่ง สนใจติดต่อซื้อส้ม 093-045-9021 หรือ 095-384-0752

– สวนส้มโออินทรีย์ลุงอุบล การะเวก คุณอุบล การะเวก หัวหน้ากลุ่มเกษตรอินทรีย์หอมเกร็ด สมาชิกเครือข่ายสามพรานโมเดล เจ้าของสวนส้มโออินทรีย์ ที่ได้รับการรับรองมาตรฐาน IFOM , Organic Thailand , PGS  มีจำหน่ายสองสายพันธุ์คือ ส้มโอขาวน้ำผึ้ง (เนื้อสีขาวอมเหลือง เนื้อแห้งกว่าทองดี) และส้มโอทองดี (เนื้อสีชมพู ฉ่ำน้ำ เนื้อนิ่ม) โดยช่วงเดือนมีนาคมนี้จะเป็นช่วงของส้มนอกฤดู รสชาติจะเป็นรองสักหน่อย แต่ยังอร่อยได้ใจ ส่วนใครอยากกินส้มโออินทรีย์แบบอร่อยสุดพีค ต้องรอสั่งส้มในฤดู ตั้งแต่ช่วงปลายเดือนกรกฏาคม ไปจนถึงเดือนกันยายน โดยวางขายที่ตลาดสุขใจ โรงแรมสามพรานโรสการ์เด้น จังหวัดนครปฐม ทุกเสาร์-อาทิตย์ ราคาขาย ส้มโอขาวน้ำผึ้ง ราคาผลละ 130-150 บาท ส้มโอทองดี ราคาผลละ 70-90 บาท หากต้องการสั่งซื้อแบบจัดส่งถึงบ้าน รับสั่งขั้นต่ำ 5-6 กิโลกรัมขึ้นไป โดยคิดค่าจัดส่งเพิ่มตามจริง หมายเลขโทรศัพท์ 095-489-6823

หยุด! มาทำความรู้จักส้ม GI ประเทศไทยกัน

ส้มโอขาวแตงกวา จังหวัดชัยนาท / ส้มโอนครชัยศรี (พันธุ์ขาวน้ำผึ้ง ทองดี) จังหวัดนครปฐม  / ส้มสีทอง จังหวัดน่าน / ส้มโอทับทิมสยามปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช / ส้มโอทองดีบ้านแทน จังหวัดราชบุรี / ส้มบางมด (ส้มเขียวหวาน) กรุงเทพมหานคร / ส้มแม่สิน (ส้มเขียวหวาน) จังหวัดสุโขทัย / ส้มโอขาวใหญ่ จังหวัดสมุทรสงคราม / ส้มโอท่าข่อยเมืองพิจิตร จังหวัดพิจิตร

ขอบคุณ คุณอุบล การะเวก เอื้อเฟื้อวิธีปอกส้มโอ และการคัดเลือกส้มโอให้มีเนื้อดี

เอกสารอ้างอิง
-บทความ ‘Study to examine orange juice link to vascular health’ จาก www.foodmanufacture.co.uk
-หนังสือ ‘รู้เลือกรู้ใช้ 100 สมุนไพรจีน’ โดย แพทย์จีน นายแพทย์ภากิจ วัณนาวิบูล
-หนังสือ ‘สารานุกรม สมุนไพร ไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย’ โดยวิทยา บุญวรพัฒน์

ภาพประกอบ: Paperis