เมื่อพูดถึงปัญหาขยะพลาสติกล้นโลก แนวทางการแก้ปัญหาแรกๆ ที่เราในฐานะคนตัวเล็กๆ ทำได้ ก็คือการลดขยะพลาสติก single use ในชีวิตประจำวัน ที่เราเจอะเจอกันเป็นประจำก็อย่างถุงพลาสติกใบเล็กๆ เวลาไปร้านสะดวกซื้อ แก้วกาแฟที่ได้ขยะทีเดียว 4 ชิ้นรวดจากการดื่มกาแฟหนึ่งครั้ง หรือการพกกล่องข้าวไปซื้ออาหารแทนกล่องโฟมที่ไม่เคยย่อยสลายหายไปจากโลก ฯลฯ

แต่แน่นอนว่าขยะพลาสติกในโลกนี้ไม่ได้มีเพียงเท่านั้น ยังมีอีกหลายต่อหลายสิ่งที่เมื่อหมดอายุการใช้งานแล้วยังเป็นปัญหาที่จัดการยากอย่างยิ่ง การถูกนำไปรียูสหรือรีไซเคิลไม่ง่ายดายอย่างที่คิด และกลายเป็นขยะลอยเท้งเต้งในทะเลได้ง่ายมาก ในโอกาสที่หลายๆ คนเริ่มทบทวนปีที่ผ่านมาแล้วตั้งเป้าหมายใหม่ถึงปีที่จะมาถึง เราจึงอยากลองกระแซะแนวคิดในการเลือกใช้ข้าวของในชีวิตประจำวันที่ดีต่อโลกมากขึ้น เพื่อลดภาระให้โลกใบนี้ได้อีกนิดก็ยังดี

มาลองดูกันว่าเราเปลี่ยนอะไรได้บ้าง

หมวดห้องน้ำ-ห้องแต่งตัว

ของใกล้ตัว (ใกล้ปาก) มากๆ ที่ต้องใช้ทั้งเช้าและก่อนนอนอย่างแปรงสีฟันคือหนึ่งในสิ่งที่รีไซเคิลยากที่สุด เพราะมีวัสดุหลากหลาย ทั้งไนลอน อลูมิเนียม และพลาสติกหลายเกรด โอกาสที่มันจะถูกฝังกลบ (แต่ไม่มิด) แล้วกระจัดกระจายไปในสิ่งแวดล้อมมีสูงมาก การเลือกมาใช้ แปรงสีฟันจากไม้ไผ่ ที่มีให้เลือกซื้อหาได้ง่ายขึ้นในตอนนี้ก็น่าจะเป็นตัวเลือกที่ดีต่อปากและย่อยสลายได้ชัวร์ๆ ส่วนหลอดยาสีฟัน ก็เป็นอีกตัวการที่รีไซเคิลยาก เพราะในหนึ่งหลอดมีวัสดุหลายเลเยอร์ซ้อนทับกันไปหมด ลองเปลี่ยนมาใช้ ยาสีฟันสมุนไพรแบบผง ที่มีให้ซื้อทั้งแบบซองกระดาษหรือบรรจุขวดแก้ว ก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่ประหยัดเงินได้เยอะด้วยนะ แรกๆ ที่ยังไม่คุ้นกับการแปรงฟันแล้วไม่มีฟอง ลองเริ่มจากการค่อยๆ ลดปริมาณยาสีฟันเดิมลงแล้วเติมผงสมุนไพรเข้าไป แปรงทุกวันจะเริ่มชินกับรสชาติ จนสามารถแปรงได้โดยไม่ต้องมีฟองฟ่อดแบบเดิมๆ นอกจากไม่สร้างขยะ ยาสีฟันสมุนไพรเหล่านี้ยังดีกับช่องปากมากจนไม่อยากกลับไปใช้ยาสีฟันแบบเดิมเลยนะ ส่วนไหมขัดฟันที่ใช้ไหมเคลือบขี้ผึ้ง หรือวัสดุย่อยสลายได้และมาใช้แพคเกจจิ้งเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ยังไม่มีขายแพร่หลายนักในบ้านเรา

ครีมอาบน้ำ แชมพู และคอนดิชั่นเนอร์ เป็นอีกข้าวของประจำวันที่เราใช้บ่อยและเหลือแพคเกจจิ้งพลาสติกอยู่บ่อยๆ ยิ่งชอบซื้อขวดจิ๋วๆ มาลองใช้ แพคเกจจิ้งยิ่งเพิ่มพูน ลองเปลี่ยนมาใช้ แชมพูบาร์ ดูสิ มันคือแชมพูบวกสบู่ในรูปแบบก้อน ใช้ได้ทั้งอาบน้ำและสระผม มีน้ำมันธรรมชาติอยู่ทำให้บำรุงเส้นผมโดยไม่ต้องใช้คอนดิชั่นเนอร์เพิ่มด้วย แปลว่าก้อนเดียว แทบไม่มีขยะแพคเกจจิ้ง และส่วนใหญ่เป็นผลิตภัณฑ์ปลอดเคมี ก็ยิ่งลดการปล่อยสารเคมีลงสิ่งแวดล้อมไปด้วยในตัว

ของเล็กๆ น้อยๆ อย่างมีดโกนหนวดที่คุณผู้ชายใช้กันบ่อยๆ (และคุณผู้หญิงก็ใช้บ้างเหมือนกัน) ที่สะดวกใช้สะดวกทิ้งทุกวันนี้ล้วนเป็นพลาสติก ลองเปลี่ยนมาใช้ มีดโกนหนวดโลหะ ที่สามารถเปลี่ยนใบมีดได้ คงทน ไม่พังง่าย เป็นมรดกตกทอดเท่ๆ ได้เลย หรือลองไปค้นกรุเก่าของคุณตา อาจจะเจอมีดโกนหนวดหน้าตาวินเทจโดยไม่ต้องซื้อใหม่ด้วยนะ 

เครื่องสำอางและสกินแคร์เป็นอีกหมวดที่สร้างขยะไม่น้อย การตัดสินใจซื้อผลิตภัณฑ์ที่รีฟิลได้ หรือซื้อไซส์ใหญ่ลดขยะบรรจุภัณฑ์เป็นเรื่องเบื้องต้น แต่แถมด้วยการเลือกผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม อาทิ เครื่องสำอางออร์แกนิก วีแกน หรือไม่มีการทดลองในสัตว์ และที่สำคัญที่สุดคือการไม่ใช้ผลิตภัณฑ์ที่สร้างผลกระทบแน่ๆ ต่อธรรมชาติ เช่น สครับแบบไมโครบีดส์ที่ย่อยสลายไม่ได้ หรือครีมกันแดดที่มีสารอันตรายต่อปะการัง ส่วนสิ่งเล็กๆ น้อยๆ ที่ยังเปลี่ยนได้ ก็เช่น เลิกใช้คัตตอนบัดไปเลย (หรือถ้าต้องใช้จริงๆ ก็ขอให้เป็นด้ามไม้หรือกระดาษ) หรือใช้ผ้าเช็ดเครื่องสำอางชนิดซักใช้ซ้ำได้แทนสำลีใช้แล้วทิ้ง ก็ช่วยลดการบริโภคที่เห็นแค่ความสะดวกสบายอย่างเดียวไปได้อีกหน่อย

ส่วนวันมามากของสาวๆ ที่นอกจากทรมานกับการปวดประจำเดือนแล้ว ยังพะว้าพะวงกับอาการซึมเปื้อนและขยะกำจัดยากที่ต้องกระมิดกระเมี้ยนทิ้ง ถ้าเปลี่ยนมาใช้ menstrual cup ปัญหาซึมเปื้อน ต้องเปลี่ยนบ่อยๆ ทิ้งบ่อยๆ ก็จะหมดไป อายุการใช้งานเป็นสิบปี ลดขยะได้มหาศาล แต่สำหรับสาวๆ ที่ยังกังวลว่าจะเจ็บไหม รำคาญหรือเปล่า ผู้ใช้จริงต่างออกมายืนยันว่าสบายกว่า หมดห่วงกว่า คล่องตัวกว่า จนน่าจะใช้มาตั้งนานแล้ว!

หมวดครัว

เพราะอาหารเป็นหมวดที่สร้างขยะมากที่สุด ตั้งแต่การได้มาของวัตถุดิบที่เดี๋ยวนี้มักจะใส่กล่องโฟมหรือพลาสติกแรปมาเสร็จสรรพ แต่ถ้าเราลองพก silicone bag ถุงซิปล็อกล้างไว้ใช้ซ้ำไว้ซื้ออาหารสดในซูเปอร์มาร์เก็ต ไปชั่งอาหารสดๆ อย่างเนื้อหมู เนื้อไก่ แทนการแพคลงกล่อง ก็จะยิ่งลดขยะได้มากขึ้นกว่าการพกถุงผ้าไปอีกเท่าตัว

แม่บ้านที่ชินกับการแรปพลาสติกในการเก็บอาหารไว้ในตู้เย็น เอะอะดึงมาห่อผัก ห่อผลไม้ เพื่อยืดอายุในตู้เย็น แต่ก็รู้สึกว่าสร้างขยะมากจังเลย ลองใช้ beeswax wrap ปิดชามผสม ห่อผัก ใส่ผลไม้ นอกจากจะมีคุณสมบัติกันความชื้นระเหยออกเหมือนแรปพลาสติกแล้ว ยังล้างใช้ซ้ำได้จนกว่าไขผึ้งจะเสื่อมสภาพด้วยนะ อีกตัวเลือกคือ silicone wrap หน้าตาเป็นแผ่นยางยืดหยุ่นกลมๆ ที่ใช้ปิดชามผสม ห่อหุ้มแก้ว หรืออะไรได้ใกล้เคียงกัน คุณสมบัติสำคัญคือล้างและใช้ซ้ำได้

พูดถึงเรื่องล้างๆ ลองเปลี่ยนมาใช้ ใยบวบธรรมชาติ แทนฟองน้ำล้างจานสังเคราะห์ก็เป็นทางเลือกที่ง่ายและถูกกว่าแถมยังให้สัมผัสที่ดี และควบคู่ไปกับการใช้ น้ำยาล้างจานสูตรลดสารเคมี (ยิ่งถ้าเป็นแบบรีฟีลถือไปเติมกับผู้ผลิตหรือร้านแบบ bulk store ได้ยิ่งดีเข้าไปใหญ่ เพราะนั่นเท่ากับเราช่วยลดการปล่อยสารเคมีลงสู่สิ่งแวดล้อมไปได้อีกทางหนึ่ง ส่วนอุปกรณ์ต่างๆ หากเลือก อุปกรณ์ครัวจากไม้ หรือโลหะ ก็น่าจะลดขยะเหลือทิ้งหลังการใช้งานได้มากกว่า เพราะย่อยสลายหรือนำไปรีไซเคิลได้

สุดท้าย ว่าด้วยการจัดการขยะเศษอาหาร ที่แม้จะย่อยสลายได้ แต่การทิ้งปะปนกับขยะทั่วไปก็ทำให้ขยะที่ควรจะนำไปรีไซเคิลได้จัดการยากขึ้น หากเราสามารถกำจัดขยะเหล่านี้ได้ในบ้านเราเอง ไม่ต้องไปทิ้งรวมรอการจัดการด้วยการเลือก ถังหมักขยะเศษอาหาร ที่มีจุลินทรีย์ช่วยย่อยขยะให้กลายเป็นปุ๋ยได้โดยไม่มีกลิ่นรบกวน ดีทั้งสุขอนามัยในบ้าน ได้ผลพลอยได้เป็นปุ๋ยชั้นดีให้ต้นไม้อีกด้วยนะ

หมวดแม่และเด็ก

ปัญหาหนักอกหนักใจของคนเป็นแม่ที่วันวันนึงสร้างขยะมากมายจากการดูแลลูกเล็ก ไม่ว่าจะเป็นผ้าอ้อมสำเร็จรูป เบบี้วิพที่ย่อยสลายไม่ได้ และอื่นๆ อีกมากมายที่จะลดก็กลัวลูกจะไม่สะดวกสบายหรือไม่ถูกสุขอนามัยหรือเปล่า แต่จริงๆ แล้ว คุณแม่สามารถเริ่มต้นลดขยะได้ เช่น เลือกใช้ ผ้าอ้อมแบบซักได้ ใครไม่สะดวกผ้าอ้อมแบบเดิมๆ รุ่นคุณย่าคุณยายเพราะผูกไม่เป็น เดี๋ยวนี้เขาก็มีผ้าอ้อมแบบเย็บเป็นกางเกงคล้ายผ้าอ้อมสำเร็จรูป มีแผ่นซึมซับ ลดการซึมเปื้อนเลอะเทอะ แค่ต้องเพิ่มขั้นตอนการซักและตากแดด เช่นเดียวกับเบบี้วิพใช้แล้วทิ้ง ลองเปลี่ยนเป็น ผ้าอเนกประสงค์ ขนาดเหมาะมือ เช็ดแล้วซัก หากกลัวไม่สะอาดพอจะเอาไปต้มฆ่าเชื้อก่อนตากให้แห้งก็ได้ เพิ่มขั้นตอนแต่สบายใจกว่า และไม่ต้องกังวลเรื่องเคมีที่อาจก่อให้เกิดการแพ้จากของใช้สังเคราะห์อีกด้วย

เรื่องเล่นๆ ก็ใหญ่ไม่ใช่เล่น เพราะของเล่นพลาสติกทั้งหลายที่มีผลิตออกมามากมายล้วนแล้วแต่จัดการยาก ถ้าเปลี่ยนเป็น ของเล่นไม้เสริมพัฒนาการ นอกจากให้สัมผัสธรรมชาติ ก็ยังไม่สร้างขยะเพิ่มเมื่อลูกเติบโตขึ้นด้วย

หมวดโต๊ะทำงาน

เครื่องเขียนและเครื่องใช้สำนักงานเป็นอุปกรณ์ชิ้นจิ๋วที่โอกาสจะหลุดรอดไปสู่ธรรมชาติและสร้างบาดแผลให้กับสัตว์ก็มีให้เห็นอยู่เช่นกัน เริ่มเล็กๆ ด้วยการเปลี่ยนมาใช้ ปากกาเปลี่ยนไส้ได้ อย่างน้อยก็ลดการใช้พลาสติกและลดการทิ้งไปได้อีกหน่อย ดินสอไฮไลท์ แทนปากกาเมจิกไฮไลท์ ก็ดีกว่าทั้งสีไม่ซึมไปหน้าถัดไป อ่อนโยนกว่า และไม่เปลืองพลาสติกหรือสัมผัสเคมีเยอะเกินไป ส่วน เครื่องเย็บกระดาษแบบไม่ต้องใช้ลวดเย็บกระดาษ อาศัยแรงกดให้กระดาษเป็นลิ่มแล้วเย็บติดกันเอง ก็ช่วยลดการใช้ทรัพยากรไปได้อีกเยอะเลยนะ

เริ่มอย่างไรให้ราบรื่น

1. ถ้ามีแรงบันดาลใจอยากเปลี่ยนแปลง ข้อแรกที่ต้องยอมรับก่อนเลยว่าทุกอย่างไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ข้ามคืน ทุกอย่างต้องค่อยเป็นค่อยไป แค่อย่าหยุดหรือล้มเลิกกลางคันก็พอ

2. ถ้าของไม่กรีนในบ้านที่ยังใช้ไม่หมด หรือยังไม่หมดอายุการใช้งานก็อย่ารีบเปลี่ยน เพราะจะกลายเป็นการใช้อย่างไม่คุ้มค่า ผิดวัตถุประสงค์ตั้งแต่เริ่มต้น

3. มีเหตุผลให้มาก หากยังมีขวดแชมพูเก่า ก็ไม่ต้องไปซื้อขวดใหม่ไปรีฟิลเพราะสวยกว่า จริงๆ ขวดแชมพูทั่วไปมักลอกสติกเกอร์ออกง่ายกว่าที่คิด ล้างให้สะอาดก็เอาไปเติมของตาม bulk store ได้เหมือนกัน

4. ของที่จะไม่ใช้แล้ว หาทางรีไซเคิลหรือส่งต่อให้คุ้มค่าที่สุด อย่าโกยๆ ทิ้งจนในที่สุดก็ก่อปัญหาอยู่ดี

ภาพประกอบ: Paperis