อาคารโบราณ ชุมชนเก่าแก่ และขนมโบราณแบบคุณตาคุณยาย คือองค์ประกอบหลักที่ชุมชนใดชุมชนหนึ่งจะลุกขึ้นมาทำตลาดร้อยปีให้กลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่ใครๆ อยากมาช้อปมาชิมยามสุดสัปดาห์ แต่ที่ชุมชนสรรพยา ชุมชนเก่าแก่ริมแม่น้ำเจ้าพระยาในจังหวัดชัยนาท นอกจากจะมีสิ่งต่างๆ ที่ว่าไปแล้ว อีกความน่าสนใจคือการประกาศตัวเป็นตลาดปลอดโฟม 100% และมีความมุ่งมั่นที่จะลดขยะพลาสติกให้มากที่สุด ภายใต้คอนเซปต์ตลาดกรีนดี Greenery จึงขอลงพื้นที่และหยิบเรื่องน่ารักมาเล่าให้ฟัง

เรื่องเล่าชาวสรรพยา

อดีตเคยแรงคือคำจำกัดความของชุมชนสรรพยาแห่งนี้ เพราะด้วยความที่เป็นเมืองท่าสำคัญจากการสัญจรทางน้ำในอดีต มีทั้งร้านค้าคึกคัก โรงแรม และโรงพัก ซึ่งหลายๆ สถานที่ยังคงอยู่มาจนถึงปัจจุบัน โดยเฉพาะสถานีตำรวจภูธรสรรพยา (โรงพักหลังเก่า) ที่เพิ่งได้รับการบูรณะเป็นพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น ทำให้อาคารปั้นหยาหลังสวยอายุ 117 ปี ได้อวดความงดงามในฐานะสถานีตำรวจที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศอีกครั้ง และนอกจากอาคารสวยนิ้ง ภายในอาคารยังมีการออกแบบนิทรรศการขนาดย่อมให้เห็นความเชื่อมโยงกับชุมชนผ่านสถานที่ต่างๆ และภาพเก่าแก่เกี่ยวกับชุมชนให้เราเดินชมเพลินๆ ไปพร้อมแหงนหน้ามองตัวสถาปัตยกรรม เลยรวมไปถึงสถานที่สำคัญต่างๆ รอบชุมชน ไม่ว่าจะเป็นศาลเจ้า โรงแรมเก่า หรือวัดสรรพยา ที่มีไฮไลท์เป็นพระพุทธรูปปางกราบพระบรมศพที่แปลกตาและน่าสนใจ ซึ่งตลอดชุมชนก็มีสตรีทอาร์ตให้คนช่างแชะชอบถ่ายรูปได้สนุกไปกับพื้นที่ในชุมชนอีกด้วย และหากใครมีข้อสงสัยหรือต้องการไกด์นำทาง ชุมชนก็ได้ชวนน้องๆ นักเรียนเจ้าของพื้นที่มาเป็น นักสื่อความหมาย เล่าตำนาน ความเชื่อ และรายละเอียดน่ารักของชุมชนที่รู้แล้วจะยิ่งสนุกกับการมาเยือนที่แห่งนี้อีกเท่าตัว!

กรีนดีได้ เพราะชุมชนเอาด้วย

เราได้คุยกับคุณกาญจนา อุดมญาติ ปลัดเทศบาลตำบลสรรพยา จึงได้รู้ว่า จุดเริ่มต้นของตลาดสีเขียวแห่งนี้เกิดจากความเอาจริงเอาจังเรื่องสิ่งแวดล้อมของเทศบาลจนได้รับรางวัลด้านการจัดการขยะและสิ่งแวดล้อมมาไม่น้อย พอเริ่มมีการพลิกฟื้นสถานที่สำคัญอย่างโรงพักเก่าให้สวยนิ้งและชาวบ้านเริ่มเห็นพ้องกันว่าอยากจะพัฒนาให้เกิดสถานที่ท่องเที่ยว ครั้นจะเปิดตลาดร้อยปีเหมือนชุมชนอื่นๆ ก็ออกจะกระไร เลยคิดว่าไหนๆ ตำบลเล็กๆ แห่งนี้ก็ได้รับความร่วมไม้ร่วมมือจากชุมชนเป็นอย่างดีเรื่องสิ่งแวดล้อม ถ้าจะสร้างตลาดที่เป็นมิตรกับโลกก็น่าจะเป็นจุดแข็งชวนขาย นอกจากจะเชิญชุมชนกลับมาเปิดบ้านขายของดีสูตรเด็ด ชวนทุกคนแต่งชุดไทยให้ได้บรรยากาศ ก็เพิ่มสัญญาใจว่าทุกคนจะช่วยกันงดใช้โฟม ลดใช้พลาสติก และสร้างสรรค์การขายที่ช่วยลดขยะไปด้วยอีกแรง เมื่อทุกคนเกี่ยวก้อยพร้อมใจ ตลาดก็ได้ฤกษ์เปิดตัวไปเมื่อต้นปี 2561 ที่ผ่านมา  

นโยบายหลักคือทุกร้านค้าห้ามใช้โฟมโดยเด็ดขาด โดยแต่ละร้านจะมีส่วนลดให้กับคนพกปิ่นโตหรือนำภาชนะมาใส่เอง และใจดีเป็นพิเศษกับคนพกถุงผ้า หิ้วตะกร้า หรือถือขวดพกแก้ว ส่วนพลาสติกก็พยายามที่จะลดให้มากที่สุด เราจึงได้เห็นไอเดียคุณลุงคุณป้าและคุณพี่พ่อค้าแม่ค้าที่น่ารัก ไม่ว่าจะเป็นกระทงใบตอง ห่อข้าวใบตองผูกเชือกปอ กะลามะพร้าว จานจากกลีบหัวปลี ปลาเห็ดร้อยตอกเป็นพวง แก้วกระดาษผูกเชือกปอแทนถุงหูหิ้วพลาสติก ถุงข้าวโพดคั่วพับเองจากกระดาษคราฟต์ เข่งปลาทูแทนกล่องโฟม หรือหากเลือกใช้ภาชนะพลาสติก ก็เป็นแบบแข็งแรงทนทาน สามารถนำไปใช้ซ้ำได้อีกหลายๆ ครั้งด้วย

เมนูท้องถิ่นรสเด็ด

เพราะอยู่ติดแม่น้ำและอยู่ใกล้เขื่อนเจ้าพระยา ทำให้สรรพยามีปลาแม่น้ำเนื้อแน่นสดๆ มาให้ปรุงเมนูท้องถิ่นได้หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น ห่อหมกปลาเทโพ เนื้อมันแทบเป็นครีม เพราะจับเอาตอน ‘ปลามัน’ กำลังได้ที่ แกงฉู่ฉี่ปลาสังกะวาด ปลาเนื้ออ่อนรสมันที่เข้ากันกับแกงฉู่ฉี่ที่สุด หรือแม้แต่เมนูหน้าตาสามัญอย่างทอดมันของที่นี่ก็ไม่ธรรมดา เพราะ ปลาเห็ด ไม่ใช่การเอาเนื้อปลามาขูดผสมกับพริกแกง แต่เป็นการเอาปลาเล็กปลาน้อยที่จับได้สดๆ สับให้ละเอียดแล้วคลุกกับพริกแกง จึงได้เนื้อสัมผัสกรุบๆ กรอบๆ ตลอดการเคี้ยว แตกต่างจากทอดมันเนื้อเนียนที่เราเคยกิน ที่สำคัญ สรรพยาคือแหล่งผลิตปลาร้าที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ เมนูปลาร้าขึ้นชื่อจึงมีให้เลือกชิมมากมาย ไม่ว่าจะเป็น ปลาร้าทอด กลิ่นรสละมุนไม่รุนแรงนัก ลาบปลาร้า ที่นำปลาร้าสับไปผัดกับน้ำตาลโตนดจากพื้นที่ คลุกเคล้ากับบรรดาสมุนไพรจัดจ้านและมะพร้าวคั่ว รสนวลอร่อยล้ำชนิดคนไม่ชอบปลาร้าก็ขอแถม แกงปลาร้าหัวตาล ที่รวมสองวัตถุดิบเด็ดประจำสรรพยา ทั้งหัวตาลอ่อนๆ กับปลาร้าเข้าไว้ในชามรสนัว และอีกหลายเมนูที่มีให้ชิมตามฤดูกาล

ส่วนอีก 2 เมนูที่มีสแตนบายตลอดแม้ไม่มีตลาด คือ ข้าวแดงผัดกะเพราคลุก ของพี่นาที่ขายอยู่หน้าโรงพัก ความน่ารักคือใส่ห่อใบตองผูกเชือกปอแบบโบราณ ใช้ข้าวแดงหรือข้าวซ้อมมือเม็ดไม่สวยให้อารมณ์ข้าวเยี่ยมคนคุกในเรือนจำ กินแล้วได้อารมณ์ไปอีกแบบ ส่วน บะหมี่ป้าโหนก ร้านบะหมี่เก่าแก่ที่ทำเส้นเองและขายอยู่ในชุมชนนี้มากว่า 70 ปี ใครแวะมาตั้งแต่ก่อนตลาดเปิด ก็ประเดิมฝากท้องกับบะหมี่เจ้านี้ได้เลย รับประกันความอร่อยเก๋าประสบการณ์

หวานลิ้นถิ่นสรรพยา

เพราะเป็นเมืองมากตาล เราจึงได้กินขนมหวานอร่อยๆ ที่สรรพยาไม่น้อยหน้าของคาว ไม่ว่าจะเป็น เม็ดขนุนจาวตาล ที่ให้รสแตกต่างไปจากเม็ดขนุนไส้ถั่วกวนที่เราคุ้นเคย เลยรวมไปถึง ขนมชั้น หวานกำลังอร่อย มะพร้าวแก้ว หอมๆ ข้าวเกรียบลอยน้ำ ที่เห็นวิธีทำที่ลอยน้ำเดือดกันปุดๆ เคี้ยวหนึบดี แต่ไฮไลท์ที่หลายคนไม่กล้าออกเสียง คือ ขนมฮิควาย โดนัทเนื้อหนุบในหวานตาลนอกที่ต้องลองชิมให้รู้รสกันสักที

วางแผนเที่ยว วางแผนช้อป

โรงพักเก่าสรรพยา Night Market ที่เปิดตลาดกันทุกวันเสาร์-อาทิตย์แรกของเดือน โดยแต่ละครั้งจะมีธีมให้ร่วมสนุกแตกต่างกันไปตามเทศกาลหรือของดีของเด่นในช่วงเวลานั้นๆ เช่น ธีมข้าวใหม่ปลามัน ธีมลอยกระทง และทางชุมชนยังมีเส้นทางท่องเที่ยวที่ได้เรียนรู้วิถีและความน่าสนใจของสรรพยากันแบบถึงรสถึงชาติ ใครอยากจะบุกโรงหมักปลาร้า หัดปั้นขนมเปี๊ยะ ไปเก็บไข่จากเป็ดไล่ทุ่ง หรือนอนรถบ้านกลางทุ่งนา ก็วางแผนได้ตามชอบใจ สามารถติดต่อโดยตรงผ่านทางเทศบาล หรือผ่านช่องทาง Local Alike ก็ได้เช่นเดียวกัน แต่ที่สำคัญ อย่าลืมพกถุงและภาชนะมาร่วมด้วยช่วยกันลดขยะไปพร้อมๆ กับชาวสรรพยานะ

รายละเอียดเพิ่มเติม:
www.facebook.com/localalike
www.facebook.com/เทศบาลตำบลสรรพยา

ภาพถ่าย: วิริยะ หลวงสนาม