ปัจจัยหนึ่งในการพิจารณาเลือกซื้อสินค้าคงหนีไม่พ้นรูปร่างหน้าตาของหีบห่อหรือบรรจุภัณฑ์ (Packaging) แน่นอนหน้าที่ที่สำคัญของบรรจุภัณฑ์ คือการบรรจุผลิตภัณฑ์ สินค้าต่างๆ เพื่อเก็บรักษาและคงคุณภาพของสินค้าจากผู้ผลิตเพื่อส่งต่อให้ถึงมือของผู้บริโภคอย่างปลอดภัย ทั้งยังทำหน้าที่เสมือนช่องทางการสื่อสารระหว่างผู้ผลิตกับผู้บริโภค ว่าสินค้านี้ประกอบไปด้วยอะไรบ้าง วัน-เดือน-ปีที่ผลิต ผู้ผลิต เป็นต้น ซึ่งสิ่งเหล่านี้เห็นจะเป็นประโยชน์ต่อผู้บริโภคในแง่ของคุณภาพ ความปลอดภัยและความสบายใจของผู้บริโภคในการเลือกซื้อสินค้า

อีกมุมหนึ่งของบรรจุภัณฑ์ ที่เห็นจะปฏิเสธไม่ได้ว่าเราทุกคนก็มักจะคล้อยตามและต้องยอมเสียเงินซื้อสินค้านั้น ๆ มา ก็คือความสวยงามและความทันสมัยของบรรจุภัณฑ์ที่ดูแล้วน่าซื้อ น่าใช้ น่าจ่ายเงินให้กับสินค้านั้น ๆ เสียเหลือเกิน ทว่าความสวยงามและความทันสมัยของบรรจุภัณฑ์นั้น บ่อยครั้งที่มันจะอยู่กับเราได้ไม่นาน เพราะเมื่อมาถึงบ้าน เราก็ต้องแกะและทิ้งไปเป็นขยะบรรจุภัณฑ์ ปัจจุบันจึงมีร้านแนว Unpacked Shop หรือร้านไร้บรรจุภัณฑ์เกิดขึ้นให้เห็นบ้างในประเทศไทย และได้รับความสนใจไม่น้อยจากผู้บริโภค บทความฉบับนี้จะพาไปรู้จักร้านต้นแบบของร้านแนวนี้ร้านแรกในประเทศเนเธอร์แลนด์กัน

ร้าน Bag and Buy เป็นร้านค้าประเภท Unpacked Shop ร้านแรก ๆ ในไม่กี่ร้านในโซนยุโรป ร้านนี้ตั้งอยู่ในเมืองอูเทรคต์ ประเทศเนเธอแลนด์ เป็นร้านค้าไร้บรรจุภัณฑ์แห่งแรกในประเทศเนเธอร์แลนด์ เปิดให้บริการอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 4 กันยายน ค.ศ. 2015 เราได้มีโอกาสพูดคุยกับผู้จัดการร้าน เธอเล่าให้ฟังด้วยสีหน้ายิ้มแย้มว่า

ลูกค้าหลาย ๆ คน กระตือรือร้นและตื่นเต้นที่จะนำขวดแก้ว กล่องใส่อาหาร ถุงกระดาษมาจากบ้านกันเอง เพื่อที่จะมาซื้ออาหารภายในร้านของเรา

“ไม่อยากเชื่อว่า จะมีลูกค้าที่ตั้งหน้าตั้งตารอคอยให้มีร้านแบบนี้มาเปิดในเนเธอแลนด์ เพราะลูกค้าหลายคนรู้จักร้านประเภทนี้มาจากประเทศอังกฤษและเยอรมนี พอทราบข่าวว่า Bag and Buy จะมาเปิด ก็ต่างติดตามข่าวสารและกระตือรือร้นที่จะมาร้านเราให้ได้ ซึ่งเป็นภาพที่น่าประทับใจมากที่ได้เห็นลูกค้าหลาย ๆ คน กระตือรือร้นและตื่นเต้นที่จะนำขวดแก้ว กล่องใส่อาหาร ถุงกระดาษมาจากบ้านกันเอง เพื่อที่จะมาซื้ออาหารภายในร้านของเรา”

แต่กว่าจะเกิดร้านค้าไร้บรรจุภัณฑ์เพื่อสิ่งแวดล้อมแห่งนี้ขึ้นมาได้นั้น ก็ต้องผ่านกระบวนการขั้นตอนการทำงานร่วมมือกันกับหลาย ๆ ฝ่าย เพราะร้านค้าลักษณะนี้ถือว่าเป็นสิ่งใหม่ในประเทศ ถึงแม้จะเคยมีร้านค้าแบบนี้เกิดขึ้นมาแล้วในประเทศเพื่อนบ้านอย่างอังกฤษและเยอรมัน ก็ตาม แต่การทำงานโดยปราศจากข้อมูลตัวเลขอ้างอิงทางธุรกิจ และบทเรียนต่าง ๆ นั้น ถือว่าเป็นเรื่องใหม่ที่ท้าทายเป็นอย่างมากสำหรับทีมงาน

ร้านแห่งนี้เกิดจากแนวคิดที่ต้องการสร้างธุรกิจเพื่อผู้บริโภคและสิ่งแวดล้อม ผู้ก่อตั้งจึงหาแนวร่วมเพื่อหาเงินทุนในการดำเนินการเปิดร้าน Bag and Buy ให้สำเร็จ โดยทำการรณรงค์เพื่อหาผู้ร่วมอุดมการณ์หรือผู้ที่ต้องการสนับสนุนในการก่อตั้งร้าน และในที่สุดได้เลือกเมืองอูเทรคต์ ให้เป็นสถานที่สำหรับก่อตั้ง ร้าน Bag and Buy แห่งนี้ขึ้น

ที่สำคัญทางร้านจะพยายามคัดสรรสินค้าที่มาจากผู้ผลิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและเป็นสินค้าภายในท้องถิ่น

รูปแบบการขายสินค้าหรืออาหารของร้าน Bag and Buy อาจเรียกได้ว่าคล้ายกับร้านขายของชำ (เหมือนร้านขายข้าวสาร อาหารแห้ง อย่างบ้านเรา) โดยทางร้านจะไม่ขายอาหารสด จำพวก ผัก ผลไม้ และเนื้อสัตว์ ดังนั้นสินค้าส่วนใหญ่ในร้าน Bag and Buy จะเป็นสินค้าที่เน้นพวกของแห้ง ไม่ว่าจะเป็น ถั่วชนิดต่าง ๆ ถั่วลิลง ถั่วเขียว ถั่วแดง อัลมอนด์ พีแคน แมคคาเดเมีย เป็นต้น เม็ดกาแฟ ผงกาแฟ เม็ดโกโก้ ผงโกโก้ ช็อกโกแลต รูปแบบต่าง ๆ ทั้งแบบช็อกโกแลตชิป สำหรับตกแต่ง ช็อกโกแลตเมลท์สำหรับเครื่องดื่ม และช็อกโกแลตเคลือบถั่วสำหรับกินเล่น เป็นต้น นอกจากนั้นยังมี ใบชา สมุนไพรแห้ง ดอกไม้แห้ง หลากหลายชนิด ธัญพืชต่างๆ เช่น ข้าวโอ๊ต ข้าวสาลี ผลไม้แห้ง หลากหลายชนิด ข้าวสาร เส้นพาสต้า เส้นมักกะโรนี ไข่ไก่ ยังขายอาหารที่เป็นของเหลวอีกมากมาย เช่น น้ำมันพืช น้ำส้มสายชูหมัก ซอสถั่วเหลือง ไวน์ น้ำผึ้งและโยเกิร์ต โดยที่ทางร้านจะรับสินค้าต่าง ๆ มาจากผู้ผลิตรายย่อยประมาณ 18-19 ราย มีทั้งที่ผลิตแบบออร์แกนิกและไม่ออร์แกนิก แต่ที่สำคัญทางร้านจะพยายามคัดสรรสินค้าที่มาจากผู้ผลิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและเป็นสินค้าภายในท้องถิ่น เพื่อลดค่าใช้จ่ายและมลพิษในการขนส่งสินค้า อีกทั้งยังพิจารณาเรื่องของ สินค้าที่ได้รับการรับรอง fair trade อีกด้วย

หลังจากพูดคุยกับทางผู้จัดการร้านได้สักพักหนึ่ง เราได้เดินชมร้าน โดยเริ่มตั้งแต่เข้ามาถึงร้าน จะพบกับจุดวางบรรจุภัณฑ์ต่าง ๆ ที่กล่าวไปข้างต้น เมื่อต้องการซื้อสินค้าภายในร้าน ก็ให้เลือกบรรจุภัณฑ์และขนาดที่เหมาะสม จากนั้นก็ชั่งน้ำหนักบรรจุภัณฑ์ที่เครื่องชั่ง แล้วเครื่องชั่งก็จะพิมพ์บาร์โค้ดออกมา(เหมือนเวลาเราไปชั่งผัก หรือ ผลไม้ในซูเปอร์มาร์เก็ต) หลังจากนั้นก็สามารถเดินเลือกสินค้าได้ตามต้องการ

อีกสิ่งหนึ่งที่แตกต่าง คิดว่าอาจจะเป็นสิ่งที่ทำให้ลูกค้าติดใจและสนุกสนานกับการเลือกซื้อสินค้าในร้านนี้คือ self service ลูกค้าบริการตัวเองโดยการหมุน กด ตัก เท อาหารด้วยตัวเองจากตู้หรือกล่องที่บรรจุอาหารชนิดนั้น ๆ ได้ตามต้องการ ถึงแม้ร้านค้าไร้บรรจุภัณฑ์แห่งนี้จะมีความแตกต่างจากร้านอื่น ๆ ในแง่มุมของหีบห่อและบรรจุภัณฑ์ แต่เพื่อสร้างความมั่นใจให้กับลูกค้าในเรื่องของคุณภาพของอาหารและสินค้า ร้าน Bag and Buy ได้จัดทำป้ายบอกเล่าเรื่องราว รายละเอียดของสินค้าและอาหารแต่ละชนิด ที่สำคัญคือ วัน-เดือน-ปี ของวันผลิตและวันหมดอายุของอาหารชนิดนั้น ๆ ก็ถูกระบุไว้อย่างชัดเจนบนตู้และกล่องใส่อาหารแต่ละชนิด นอกจากนั้นแล้วชนิดและประเภทของอาหารของที่นี่ยังค่อนข้างมีหลากหลายสามารถเทียบเท่ากับร้านค้าทั่ว ๆ ไปได้เลย

การมาซื้อสินค้าที่ร้านนี้ ถ้าลูกค้านำภาชนะหรือบรรจุภัณฑ์ มาเอง ลูกค้าก็ไม่ต้องเสียค่าบรรจุภัณฑ์ เพียงแต่เสียเงินค่าสินค้าตามน้ำหนักของสินค้าเท่านั้น แต่ถ้าหากลูกค้าไม่สะดวกที่จะนำบรรจุภัณฑ์มาเองจากบ้าน ทางร้านก็มีบรรจุภัณฑ์ ยกตัวอย่างเช่น กระปุกแก้ว ขนาด เล็ก กลาง ใหญ่ ขวดแก้วสำหรับใส่ของเหลวชนิดต่างๆ ถุงผ้า และถุงกระดาษที่ย่อยสลายได้ เป็นต้น จำหน่ายในราคาที่คิดตามน้ำหนักของบรรจุภัณฑ์นั้น ๆ โดยบรรจุภัณฑ์เหล่านี้เป็นวัสดุที่มีรูปร่างหน้าตาธรรมดาและสามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้ ดังนั้นราคาก็จะถูกกว่าเมื่อเทียบกับราคาของสินค้าจากร้านค้าทั่วไป

นอกจากจุดเด่นเรื่องแนวคิดที่ต้องการให้ลูกค้าหรือผู้บริโภคได้สินค้าที่ดีมีคุณภาพ มีประโยชน์ ต่อร่างกาย และยังช่วยรักษาสิ่งแวดล้อมแล้วนั้น อีกสิ่งหนึ่งที่ร้านนี้ให้ความสำคัญคือ การให้บริการและบรรยากาศที่เป็นกันเอง พนักงานทุกคนจะยินดีและเต็มใจในการตอบคำถามและอธิบายเรื่องราวเกี่ยวกับขั้นตอนการซื้อของ เนื่องจากรูปแบบและแนวคิดของร้านแห่งนี้ยังค่อนข้างใหม่และแตกต่าง ทำให้หลาย ๆ ครั้ง ลูกค้าที่เข้ามาซื้อของภายในร้าน ยังไม่คุ้นเคยกับการซื้อของในร้านประเภทนี้ ลูกค้าบางคนรู้สึกตื่นเต้น ตื่นตาตื่นใจไปหมด เพราะเป็นสิ่งที่แตกต่างไปจากการซื้อของที่เคยทำมา ลูกค้าบางคนบอกกับทางร้านว่า เขารู้สึกแปลกใจตัวเองมาก ที่การซื้อของในครั้งนี้เปลี่ยนไป เขาไม่ถูกดึงดูดให้เสียเงินไปกับรูปร่างหน้าตาของบรรจุภัณฑ์ที่ดูสวยงามและทันสมัย แต่เขากลับให้ความสนใจกับตัวของอาหารและสินค้าที่เขาต้องการอย่างแท้จริง เขาได้เห็นลักษณะ รูปร่างหน้าตา สี กลิ่น รส ของอาหารที่เขาต้องการก่อนที่จะตัดสินใจซื้อ ซึ่งสิ่งนี้เป็นสิ่งที่สำคัญอย่างยิ่ง

เพียงแค่เราต้องการอาหาร เราก็ซื้อแค่อาหาร เป็นแนวคิดที่ออกมาจากใจแบบตรงไปตรงมา

สิ่งที่ร้าน Bag and Buy ได้กำลังพยายามทำอยู่นั้นเรียกว่าเป็นตรรกะที่ง่ายและตรงไปตรงมาอย่างมาก เพียงแค่เราต้องการอาหาร เราก็ซื้อแค่อาหาร เป็นแนวคิดที่ออกมาจากใจแบบตรงไปตรงมา เป็นสิ่งที่สามารถช่วยเหลือทั้งตัวเราเอง โดยการบริโภคอาหารที่มีประโยชน์และ ช่วยเหลือธรรมชาติโดยบริโภคอย่างไรให้เกิดของเสียสู่ธรรมชาติให้น้อยที่สุด

ภาพ : กรชชนก หุตะแพทย์