จากเมืองอุตสาหกรรมร้างสู่ ฟาร์มเกษตรเมืองรอตเทอร์ดาม

วันนี้อยากจะแนะนำ อีกโปรเจคหนึ่งที่น่าสนใจของเมือง เมืองรอตเทอร์ดาม ประเทศเนเธอร์แลนด์ ซึ่งเป็นโครงการที่เกี่ยวกับการเชื่อมโยงของเกษตรเมืองและระบบอาหารภายในเมือง ซึ่งมีชื่อว่า Uit je Eigen Stad (อ่านตามภาษาดัชต์ว่า แอวต์ เย ไอเคิน สตัด ) แปลว่า From your own city “มาจากเมืองของคุณเอง”

โครงการนี้เริ่มต้นขึ้น เมื่อ ปี 2012 โดยความร่วมมือกันระหว่างผู้ก่อตั้ง สามคน คนแรกเป็นผู้ที่มีประสบการณ์เรื่องการทำ ฟาร์มเกษตรชุมชน คนที่สองเคยมีประสบการณ์เรื่องอสังหาริมทรัพย์และที่ดิน และคนสุดท้าย เป็นที่ปรึกษาทางธุรกิจ ผู้ก่อตั้งทั้งสาม มีจุดประสงค์ต้องการเชื่อโยงผู้บริโภคและผู้ผลิตที่อยู่ในเมืองเข้าด้วยกัน โดยพวกเขาต้องการมีพื้นที่แสดงให้คนเมืองได้เห็นถึงเส้นทางของระบบอาหารว่า ที่มาของผลผลิตทางการเกษตรมีหลากหลายวิธีและผลิตมาได้อย่างไร นอกจากนั้นยังต้องการสร้างมูลค่าให้พื้นที่ ซึ่งเคยเป็นพื้นที่โกดังร้างในเขตอุตสาหกรรม ให้กลับกลายเป็นพื้นที่มีชีวิตชีวาและดึงดูดผู้คนให้เข้ามาใช้ประโยชน์จากพื้นที่

Uit je Eigen Stad ตั้งอยู่ในบริเวณท่าเรือเก่า ทางตะวันตกของเมืองรอตเทอร์ดาม เดิมบริเวณนี้เป็นเขตอุตสาหกรรมที่ประกอบไปด้วย โกดังสินค้าและทางรถไฟเก่าที่เคยใช้สำหรับขนส่งสินค้า อีกฝั่งของถนนเป็นพื้นที่อยู่อาศัยของประชาชนชนชั้นกลางถึงชนชั้นล่าง บริเวณนี้เป็นบริเวณที่มี การคมนาคมขนอย่างพลุกพล่าน มีถนนตัดผ่านหลายสาย ทั้งถนนใหญ่ และตรอกซอกซอยต่าง ๆ ทำให้บริเวณนี้ มีการคมนาคมที่สะดวกต่อการเดินทางทั้งโดย เดินเท้า จักรยาน รถยนต์ และรถไฟ แต่อย่างไรก็ดี ยังเป็นปัญหาแก่ผู้ที่ต้องการไปเยี่ยมชมในช่วงแรก ๆ เพราะ ไม่เคยมีใครคิดว่าจะมีฟาร์มเกษตรอยู่ในพื้นที่อุตสาหกรรมมาก่อน

Uit je Eigen Stad เป็นพื้นที่เช่าจากเทศบาล มีระยะสัญญาเวลา 10 ปี (ซึ่งหลังจากหมดสัญญาเช่า พื้นที่แห่งนี้จะถูกเปลี่ยนเป็น โครงการบ้านจัดสรร) เดิมพื้นที่ดินบริเวณนี้ไม่สามารถใช้ในการทำการเกษตรได้เลย ดินในการทำการเกษตรที่นี้จึงต้องนำเข้ามาจากพื้นที่การเกษตรของเมืองอื่น โดยดินที่นำเข้ามาจะถูกนำมาใช้ผสมกับดินเดิมให้มีความหนาประมาณ 50 ซม. เพื่อใช้ในการเพาะปลูก หลังจากนั้นต้องทำการหมักดินไว้กับเศษอินทรีย์วัตถุ เพื่อให้ดินทั้งเก่าและใหม่มีสารอาหารและมีความร่วนซุย ซึมน้ำได้ดี เหมาะสมกับการปลูกพืช ภายในพื้นที่ทั้งหมดของโครงการ ประมาณ 6 ไร่ สามารถแบ่งออกเป็นพื้นที่การผลิตต่าง ๆ ดังนี้

พื้นที่กลางแจ้ง เป็นพื้นที่ทางการเกษตรแบบอินทรีย์ โรงเรือนกระจกเป็นพื้นที่ปลูกผักในอาคาร เพาะเห็ด และ Aquaponic หรือ การปลูกผักเลี้ยงปลา และเลี้ยงไก่ นอกจากนั้นแล้วยังเปิดเป็นร้านอาหารอีกด้วย โดยลูกค้าที่มาร้านอาหารแห่งนี้ ก็จะเป็นลูกค้าที่สนใจเรื่องของ slow food และอาหารออร์แกนิก ส่วนใหญ่ลูกค้าก็จะเป็นคนที่อาศัยอยู่ในเมืองรอตเทอร์ดาม และจะมีคนที่ทราบข่าวจากเมืองอื่น ๆ หรือเป็นชาวต่างชาติก็มีเดินทางมาเยี่ยมเยียนอยู่แทบทุกเดือน

ผลผลิตหลัก ๆ ของที่นี่ส่วนใหญ่เป็นพวกผลิตภัณฑ์ทางการเกษตรไม่ว่าจะเป็น ผักพันธุ์ท้องถิ่น และต่างชาติ เห็ด สมุนไพร น้ำผึ้ง ผลไม้ ไข่ ไก่ และปลา ผลผลิตส่วนหนึ่งนำมาเป็นวัตถุดิบในร้านอาหารและขายให้กับร้านค้าที่เป็นพันธมิตรในพื้นที่ใกล้เคียง นอกจากนั้นก็ยังนำผลผลิตไปขายในตลาดนัดของเมืองรอตเทอร์ดามอีกด้วย อย่างที่กล่าวไปว่า ที่นี่ทำการเกษตรแบบอินทรีย์ แต่พวกเขาไม่สามารถขอการรับรองแบบอินทรีย์ได้ เนื่องจากพื้นที่ฟาร์มเป็นระบบเปิดที่ตั้งอยู่ใกล้เขตอุตสาหกรรม และดินก็เป็นดินที่นำเข้ามาจากพื้นที่อื่น แต่อย่างไรก็ดี ทางฟาร์มก็มีการรับรองและยืนยันกับทางผู้บริโภค หรือลูกค้าอยู่ตลอดเวลาถึงกระบวนการผลิตอาหารของที่นี่ นอกจากนี้การที่ลูกค้าเดินทางมาที่ฟาร์มดังกล่าวก็จะสามารถเรียนรู้และเห็นวิธีการผลิตอาหารอินทรีย์ได้ด้วยตนเอง ซึ่งนั่นก็เสมือนเครื่องหมายรับรองการผลิตของที่นี่อยู่แล้ว

ในอนาคต ทาง Uit je Eigen Stad วางแผนไว้ว่าจะ บูรณาการเรื่อง การบำบัดน้ำเสีย การเก็บน้ำฝน และการผลิตพลังงานจากโซลาเซลล์ ให้พื้นที่นี้เป็นพื้นที่ที่มีความครบวงจรทั้งเรื่องอาหาร พลังงานและทรัพยากรธรรมชาติ และเพิ่มช่องทางการประชาสัมพันธ์ให้ สถานที่แห่งนี้กลายเป็นแหล่งพบปะสังสรรค์และสถานที่ศึกษาดูงานด้านเกษตรเมืองของคนเมือง โดยเฉพาะชาวรอตเทอร์ดาม นอกจากนั้นจะเปิดหลักสูตรอบรมเรื่องการทำการเกษตรในเมืองทุกเดือน เพื่อเป็นการเพิ่มช่องทางการหารายได้อีกด้วย

สุดท้าย ทาง Uit je Eigen Stad เน้นย้ำว่า ถึงแม้ฟาร์มแห่งนี้ หลายคนจะมองว่าเกิดจากการทำงานร่วมมือกันของนักธุรกิจ ซึ่งน่าจะมีแหล่งเงินทุนมากมาย แต่ฟาร์มแห่งนี้จะดำเนินการมาถึงทุกวันนี้ไม่ได้เลย หากขาดความร่วมมือจากหลาย ๆ ฝ่าย ทั้งด้านนโยบาย ความรู้และเรื่องปัจจัย นอกจากความร่วมมืออันดีจากเทศบาล

แล้วอีกส่วนหนึ่งที่สำคัญ คือผู้บริโภคที่มีความคิดแนวเดียวกันและให้การสนับสนุนมาโดยตลอด เพราะการทำเกษตรเมืองบนพื้นที่เมืองเช่นนี้ถือว่าเป็นความท้าทาย ทั้งตัวเทศบาลก็ดี ที่เชื่อมั่นในแผนธุรกิจของ Uit je Eigen Stad จนอนุมัติให้เช่าพื้นที่แห่งนี้ ซึ่งถือว่าเป็นความท้าทายของตัวผู้ดำเนินการโครงการเอง ที่อยากจะเปลี่ยนพื้นที่อุตสาหกรรมให้กลายเป็นพื้นที่สีเขียว และเป็นพื้นที่อาหารกลางเมือง และสุดท้ายเป็นความท้าทายของชาวเมืองรอตเทอร์ดามเองที่จะยอมรับและให้การสนับสนุน โครงการเกษตรเมืองใหม่ ๆ ที่เกิดขึ้น ผ่านทางการประชาสัมพันธ์ บอกต่อ อุดหนุนบริการและสินค้า และสุดท้ายเป็นความท้าทายของทุกคนที่จะยอมเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมบางอย่างและหันมาให้ความสนใจระบบเชื่อมโยงของเกษตรอินทรีย์และระบบอาหารภายในเมือง เพื่อสร้างความยั่งยืนให้เกิดขึ้นต่อไป

ภาพ : กรชชนก หุตะแพทย์